بیش از دو دهه است که گردشگری مناسبتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و کشورهای میزبان به منافع اقتصادی این مناسبت ها توجه ویژه‌ای دارند، به طوری که رقابت برای میزبانی مناسبت ها بسیار شدیدتر شده است. زمینه این مناسبت ها، که کشورها تلاش می‌کنند برگزاری آن را در تقویم خود بگنجانند می‌تواند ورزشی، هنری، اشرافی و یا حتی بر اساس سبک زندگی باشد و خود مناسبت ممکن است جشنواره، دوره‌ای از مسابقات، نشست و یا نمایشگاه باشد.
طی سالهای گذشته در میان همسایگان کشورمان، ترکیه و اخیرا قطر موفق شده‌اند میزبانی مناسبت های مهمی را به عهده بگیرند و با بوجود آوردن سابقه مثبت، امکان میزبانی مناسبت های بعدی را برای خود فراهم آورده‌اند. به طور کلی مناسب ها به سه دسته مناسبت های مهم، مناسبت های بزرگ و مناسبت های اجتماعی تقسیم می شوند
توجه به مناسبت های مهم
معمولا مناسبت ها به عنوان بخشی از برنامه های توسعه گردشگری و افزایش گردشگران ورودی مورد توجه قرار می‌گیرد و البته بررسی‌هایی که انجام می‌شود باید با در نظر گرفتن عوامل محیطی، اجتماعی و اقتصادی شهر یا منطقه میزبان صورت گیرد
نکته مهم در مورد گردشگری مناسبتی این است که در میان انواع مناسبت ها، مناسبت های بزرگ نیاز به امکانات، زیرساخت های کامل، آمادگی ساکنان شهر یا منطقه میزبان و تجربه مدیران برگزارکننده دارد بنابراین تلاش برای میزبانی مناسبت های بزرگ از ابتدای کار، بیهوده است. به همین دلیل بیشتر شهرها کم‌تجربه، حتی اگر سالن‌ها و استادیوم های بزرگ داشته باشند، بر میزبانی مناسبت ها مهم تاکید دارند تا مناسبت های بزرگ. مناسب های مهم در رشد گردشگری شهر یا منطقه و مدیریت این رشد اهمیت بسیاری دارند و میزبانی چنین مناسبت هایی نتایج کوتاه مدت و بلند مدت بسیاری برای شهر دارد از جمله اینکه:
-
در آمد حاصل از مسافران تاثیر مستقیمی بر درآمد محلی دارد.
-
گزارش‌های رسانه‌ای و تبلیغات مشترک از یک سو فرصتی برای برگزارکننده مناسبت و حامی مالی آن ایجاد می‌کند که آگاهی نسبت به شهر و جنبه های عمومی مختلف آن را تقویت کنند و از سوی دیگر بر سفرهای بعد از پایان مناسبت هم اثر می‌گذارد.
-
روابط ایجاد شده از طریق برگزاری این مناسبت ها برای همکاری های آینده شهر با دیگران مفید است
نقش مناسبت های اجتماعی
مناسبت های اجتماعی نقش مهمی در تقویم هر شهر یا منطقه گردشگری دارند چرا که نمایی از خصوصیات آن جامعه را عرضه می‌کنند. ضمن اینکه هر مناسبت اجتماعی، با تبلیغ و پرداختن منظم به آن، در آینده می‌تواند به یک مناسبت مهم تبدیل شود.
شناخت مناسبت ها
مناسبت های بزرگ در مقیاسی بسیار بزرگ برگزار می‌شود و نیاز به منابع مالی بسیار بزرگ دارد. این مناسبت ها که معمولا یکبار در یک مکان برگزار می‌شود بر تمام آحاد یک جامعه در یک کشور و یا حتی یک قاره تاثیر می‌گذارد. بازی‌های المپیک و جام جهانی فوتبال نمونه این مناسبت هاست
مناسبت های مهم در مقیاسی بزرگ برگزار می‌شود و نیاز به منابع مالی مناسب دارد. این مناسبت‌ها یک یا چند بار در یک محل برگزار می‌شود و از نظر اهمیت بر شهر، منطقه و یا کشور تاثیر می‌گذارد. برای نمونه از مناسبت های مهم می‌توان به مسابقات اتومبیلرانی جهانی، جشنواره های جهانی برای بزرگداشت شخصیت های بین‌المللی و مسابقات ورزشی بین‌المللی در سطح یک رشته اشاره کرد.
مناسبت های اجتماعی اما به منابع مالی بزرگ نیاز ندارد و در مقیاس کوچک برای حفظ ارزش‌ها و ادای احترام به نوع زندگی جامعه و کمک به پیشرفت آن برگزار می‌شود. این مناسبت‌ها می‌تواند تکرار شود. جشنواره های تابستانی سفر و اوقات فراغت و یا جشنواره های غذا و صنایع دستی مناطق مختلف کشور از جمله این مناسبت هاست.
کمیته مشورتی (بررسی نمونه)
یکی از اقداماتی که می‌تواند در توسعه گردشگری مناسبتی در یک شهر یا منطقه موثر باشد ایجاد کمیته مشورتی و تخصصی برای کمک به نهاد مجری برنامه ریزی و توسعه است. در صورتی که نهاد برنامه ریز و مجری طرح توسعه، شوراهای شهر باشند، کمیته مشورتی مسئولیت دادن مشاوره به شورا جهت اتخاذ راهبرد مناسب برای جذب، حمایت و توسعه مجموعه ای از پیشنهادات در هر یک از بخش‌های گردشگری با علایق ویژه بخصوص در بخش برگزاری مناسبت‌ها و ارزشیابی این پیشنهادات برای حمایت مالی را خواهد داشت
برای بیان تاثیر کارکرد این کمیته بر فعالیت شورا به نمونه ای اشاره می‌شود؛ در شهر گلدکوست استرالیا که به موفقیت‌های چشمگیری در گردشگری مناسبتی دست پیدا کرده است و از کمیته مشورتی در شورای شهر بهره می‌گیرد، کمیته مشورتی به عنوان یک نهاد تخصصی موقعیت و عملکرد شورا را بررسی کرد و به این نکات اشاره کرد
-
اتخاذ ساز و کار ضربتی و فعالتر شورای شهر برای ایجاد فرصت برای توسعه گردشگری مناسبتی لازم است
-
تخصص شورا برای مدیریت مناسبت‌ها کافی‌ست اما منابع کارآمد (مالی و رسانه‌ها) برای اجرایی کردن ساز و کارها و ایجاد فرصت‌های مربوط به مناسبت‌ها را ندارد
-
کمبود هماهنگی میان شورا و نهادهای مدیریتی شهر کاملا به چشم می‌خورد
-
شورا باید ساز و کار و استراتژی مناسب برای برنامه‌ریزی فعالیت های آینده خود در مورد برگزاری مناسبت‌ها طراحی کند
در این بین نکته اصلی که در برگزاری مناسبت‌ها در میان نمونه‌های بررسی شده به چشم خورده است مسئله سرمایه گذاری است؛ در حالی که میزبانی مناسبت‌ها معمولا فرصت های خوبی را برای شهر فراهم می‌کند، اما منابع محدود مالی در منطقه مانع سرمایه گذاری مدیریت شهری روی ظرفیت های خود می‌شود.
مناسبت ها در ایران
در ایران جشنواره های بین‌المللی فجر، به خصوص در بخش موسیقی و فیلم با تبلیغات و معرفی بیشتر و بهتر و بالابردن کیفیت برگزاری می‌تواند به مناسبتی مهم برای گردشگری تبدیل شود. همچنین دو سالانه‌های کاریکاتور و نقاشی نیز از این ظرفیت برخوردار است. مناسبت‌های سنتی و بسیار قدیمی ایرانی هم می‌تواند به عنوان یک مناسبت اجتماعی برگزار و کم کم به یک مناسبت مهم تبدیل شود. از جمله این مناسبت‌های اجتماعی می‌توان به چهارشنبه سوری، سوارکاری ترکمن صحرا، جشن خرما در بوشهر، مسابقات چوگان، جشنواره علمی خوارزمی و... اشاره کرد.
