تمام شاخه های گردشگری ماجراجویانه که در بالا عنوان شد، به نوعی در زمینه طبیعت و حتی در بعضی موارد زیرشاخه طبیعت گردی محسوب می‌شود. اما با این وجود طبیعت‌گردی هم به طور مستقل، خود شامل دهها زیرشاخه از گردشگری با علایق خاص است. گستره طبیعت‌گردی می‌تواند سرزمینی به پهنه یک کشور باشد؛ مجموعه گسترده‌ای از منابع پراکنده، ثبت نشده و در بسیاری موارد روبه قهقرا، معمولا داشته های طبیعت گردی در کشورهایی نظیر ایران را شامل می‌شود.
بررسی جغرافیای طبیعی ایران و نیز امکان‌سنجی هر کدام از جاذبه های طبیعت گردی قابل سرمایه گذاری، در کشور ما بیانگر آن است که گردشگری در ایران یک منبع اقتصادی کم نظیر بسیار مستعد و البته رها شده به حال خود است. موقعیت طبیعت‌گردی ایران در وهله اول تحت تاثیر شرایط اقلیمی منطقه به نظر می‌رسد و انتظار می‌رود که کشورهایی نظیر ایران که در منطقه پرفشار جنب حاره‌ای قرار دارند اقلیمی خشک و نیمه خشک و بیابانی داشته باشند، اما مجموعه ای از چین‌خوردگی‌های زمین‌شناسی موجب شده است که ایران به یکی از بلند‌ترین فلات های دنیا تبدیل شود. در نتیجه عامل ارتفاع به شدت در تقابل با عامل عرض جغرافیایی عمل کرده و موجب شده است که وضعیت طبیعی ایران تفاوت‌های بسیاری با موقعیت جغرافیایی آن داشته باشد.
دو رشته کوه بلند و وسیع البرز و زاگرس در دل یک منطقه خشک و بیابانی مجموعه ای از چشم‌انداز‌های کوهستانی و جنگلی با شرایط اقلیمی معتدل و حتی همراه با یخچال های دائمی ایجاد کرده‌اند. این تنوع جغرافیایی زمینه زیست گونه های بسیار متنوع گیاهی و جانوری را در ایران فراهم کرده است. آنچنانکه ایران یکی از 5 کشور بهره‌مند از تنوع زیستی کامل در جهان به شمار می‌آید. به جز آن، وجود بزرگترین دریاچه جهان در شمال کشور، خط ساحلی هزار و 200 کیلومتری با خلیج فارس، وجود 50 دریاچه در داخل کشور که از میان آنها 18 دریاچه در شمار پهناب های کنوانسیون بین‌المللی رامسر قرار دارد و نیز دریاچه ارومیه که یکی از 59 ذخایر زیستی کره‌زمین شناخته شده است. جنگل های انبوه شمال‌غرب مازندران، آخرین بازمانده اینگونه جنگل در جهان بوده و از این نظر جنگل های باستانی به شمار می‌روند. در بیشتر بیابان های ایران مولفه های بیابانی از قبیل وزش بادها، حجم ماسه های روان و بیشینه دما در بالاترین حد ثبت شده در مناطق بیابانی جهان است، همچنین طیف متنوعی از آداب و رسوم و شیوه های معیشتی چندهزار ساله مانند زندگی کوچ نشینی که منطبق با شرایط اقلیمی است از دیگر داشته های طبیعت گردی در ایران به شمار می‌رود.
در واقع قرار داشتن ایران در میان 5 کشور نخست بهره مند از بیشترین تنوع اقلیمی در جهان به معنای آن است که در ایران زمینه برای هرگونه سرمایه گذاری اکوتوریستی فراهم است و به ویژه در قطب های اکوتوریستی کشور منابع مورد اتکا آنچنان در دسترس قرار دارند که در بیشتر آنها حتی نیاز به مضاعف سازی جاذبه ها وجود ندارد و صرف نظر از مسائلی همچون محدودیت بازار گردشگری فرهنگی و نبود زمینه اجتماعی گسترش گردشگری تفریحی در ایران، از این نظر نیز توان بالقوه طبیعت گردی ایران بسیار افزون تر از دیگر بخش های گردشگری است.
اهمیت بازار طبیعت گردی:
طبیعت گردان در مقیاس بین‌المللی در محدوده 35 تا 54 سال قرار دارند و 80 درصد آنان دارای تحصیلات عالیه هستند، ضمن اینگه بیشتر آنها سفرهای گروهی را ترجیح می‌دهند. با توجه به اینکه بیشتر سفرهای طبیعت به طور متوسط بین 8 تا 14 روز طول می‌کشد می‌توان گفت که طبیعت‌گردی طیف گسترده‌ای از گردشگران را برای زمان نسبتا طولانی جذب می‌کند.
از سوی دیگر باید گفت که بررسی‌ها در آمریکای شمالی نشان داده است که طبیعت‌گردان در هر سفر خود معادل هزار تا 1500 دلار پول صرف مخارج سفر خود می‌کنند، علاوه بر آن، طبیعت‌گردان بین‌المللی معمولا مبلغ قابل توجهی را صرف خرید سوغات و غذاهای محلی می‌کنند. در مجموع قاطعانه می‌توان گفت که طبیعت گردان بیش از دیگر گروه های مسافران پول خرج می‌کنند.
مرکز اطلاعات سیاحتی آمریکا در سال 2000 اعلام کرد که در یک مقطع 3 ساله بیش از 43 میلیون طبیعت گرد در این کشور وجود دارد و این نشانگر رونق طبیعت‌گردی اهمیت جایگاه آن در این کشور است به طوری که دست‌کم 300 هزار نفر در به طور مستقیم و غیر‌مستقیم از این رشته گردشگری کسب درآمد می‌کنند. کشورهایی نظیر کاستاریکا و هندوراس هم در قاره آمریکا اعلام کرده‌اند که نزدیک به 70 درصد گردشگران ورودی شان را طبیعت‌گردان تشکیل می‌دهند. در واقع سهم طبیعت گردی در بازار گردشگری بسیار قابل توجه و برای توسعه و سرمایه گذاری بسیار قابل اتکاست.
جاذبه های طبیعت گردی در ایران
طبیعت گردی در ایران معمولا به شاخه های تماشای حیات وحش، عکاسی از طبیعت، کمپینگ، دامنه پیمایی، کوهپیمایی، پیاده روی در طبیعت، بیابان گردی، شترسواری در کویر، جنگل گردی، رصد ستارگان و چند شاخه دیگر تقسیم می‌شود که به نمونه هایی از آن در ذیل اشاره می‌شود:
تماشای حیات وحش:
می‌توان به تور حیات وحش اشاره کرد که برنامه هایی نظیر تماشای گور ایرانی در پارک ملی توران و تماشای گوزن زرد ایرانی در پارک ملی ارومیه می‌تواند از برنامه‌های آن باشد.
تماشای پرندگان:
برنامه‌هایی نظیر تماشای پرندگان در تالاب های میانکاله و بوجاق و دریاچه‌های بختگان و طشک و همچنین تماشای پرندگان کویری در پارک ملی کویر و کویر مرنجاب می‌تواند در برنامه های طبیعت گردی بگنجد.
تماشای گل ها و گیاهان:
تماشای سوسن چلچراغ در رودبار در اواسط خرداد و تماشای لاله های واژگون در شهرکرد در اواسط اردیبهشت، همچنین تماشای جنگل های هیرکانی در گرگان و انزلی و تماشای دشت شقایق در دشت لار تهران در اردیبهشت.
عکاسی از طبیعت:
عکاسی از کلوت های کویر و مناظر گرمترین کویر جهان در پاییز و زمستان، عکاسی از سواحل خلیج فارس در قشم و جنگل حرا، عکاسی از جنگل های انبوه گیلان.
کمپینگ:
کمپینگ در کنار دریاچه ننور در اردبیل و یا در کلاردشت در بهار تا پاییز و همچنین در کنار دریاچه تار در استان تهران.
دامنه پیمایی:
در فصول بهار تا پاییز آهار، رینه و فشم در استان تهران مناسب دامنه پیمایی است و شهرستانک کرج هم در تمام فصول برای این برنامه مناسب است.
کوهپیمایی:
آبنیک و ورجین و بندعیش در استان تهران و همچنین الوند در همدان از مکان های مناسب کوهپیمایی است.
گردشگری دریایی:
بازدید از سواحل مرجانی خلیج فارس، سفر باکشتی و لنج بین بنادر خلیج فارس، تماشای دلفین ها در قشم و کیش و تماشای لاک پشت ها در قشم و سواری با قایق کف شیشه ای در قشم و کیش.
پیاده روی در طبیعت:
کندر در نزدیکی واریش و اسالم خلخال در فصول بهار تا پاییز و طارم زنجان در فصل بهار، همچنین قصربهرام در ورامین می‌تواند از برنامه های مناسب پیاده روی باشد.
مکاشفه طبیعت:
امکان برکزاری چنین سفرهایی در اطراف تمام شهرهای کشور وجود دارد اما به نمونه هایی اشاره می‌شود. پارک ملی خجیر و سرخه حصار در استان تهران و جنگل های گلستان و دیلمان که عموما در فصول بهار تا پاییز مناسب سفر است.
شترسواری در کویر:
کویر مصر در اطراف سمنان، روستای حلوان طبس، نائین و کویر مرنجاب مکان های مناسب این برنامه است.
تماشای مناظر طبیعی:
جنگل های ارسباران و کلیبر، کویر مرنجاب، قلعه الموت و دریاچه اوان و تالاب انزلی از شاخص ترین نمونه های جذاب برای برگزاری سفرهای تماشای مناظر طبیعی است.
بیابان گردی:
از قصر بهرام تا کاروانسرای مرنجاب در بهار و پاییز و زمستان، کویر شهداد در نزدیکی کرمان در زمستان و کویر مرنجاب در پاییز و زمستان مناسب برگزاری است.
رصد ستارگان:
روستای رحق در نزدیکی قم، کاروانسرای ده نمک در نزدیکی گرمسار و کاروانسراهای مرنجاب و قصر بهرام امکان برگزاری دارد.
جنگل گردی:
زنجان تا ماسوله، شاهرود تا ساری و الموت به کلاردشت مسیرهای چهار روزه مناسبی است.
شایان ذکر است که تقریبا در تمام این سفرها جاذبه های حاشیه ای بسیاری به خصوص در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و مردم شناسی وجود دارد که امکان غنی تر شدن سفرها را فراهم می‌کند.
